بر اساس یک مطالعه در سال ۲۰۱۵، تخمین زده شده است که ۶۰ تا ۷۰ درصد زنان در دوران بارداری دچار تنگی نفس می‌شوند. تنگی نفس بارداری معمولا بی‌ضرر است. با این حال در برخی موارد، عوارض جدی‌تر بارداری می‌تواند منجر به مشکل در تنفس شود. تنگی نفس در بارداری به دلیل فشار رحم در حال رشد به سمت بالا بر روی ریه‌ها و افزایش هورمون است. درمان تنگی نفس در این دوران معمولاً شامل درمان‌های خانگی است، مگر اینکه علت زمینه‌ای وجود داشته باشد که نیاز به مداخله پزشکی خواهد داشت. در این مقاله به بررسی علل تنگی نفس در این دوران و چگونگی ایجاد آن می‌پردازیم. همچنین استراتژی‌های مقابله‌ای و زمانی‌که فرد باید با پزشک تماس بگیرد را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
علل تنگی نفس در بارداری چیست؟
احساس تنگی نفس در دوران بارداری بسیار رایج است. همیشه نمی‌توان یک علت را برای پزشک مشخص کرد و پزشکان اغلب این را نشانه‌ای از بارداری می‌دانند. از آنجایی‌که تنگی نفس اغلب می‌تواند در سه ماهه اول شروع شود، تغییرات بیولوژیکی و مکانیکی مربوط به بارداری عوامل محتمل هستند. این عوامل می‌توانند از رشد رحم تا تغییرات در نیازهای قلب متغیر باشند. برخی از افراد باردار ممکن است تقریبا بلافاصله متوجه تغییرات در تنفس خود شوند، در حالی که برخی دیگر در طول سه ماهه دوم و سوم تفاوت‌هایی را مشاهده می‌کنند.
تنگی نفس در بارداری از کی شروع میشود؟
تنگی نفس می‌تواند از همان ماه‌های اولیه شروع شود. برخی افراد ممکن است در سه ماهه اول شاهد تنگی نفس باشند، در صورتی‌که برخی دیگر در سه ماهه دوم یا سوم با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند.
تنگی نفس در سه ماهه اول بارداری
لازم نیست جنین خیلی بزرگ باشد تا باعث تغییرات تنفسی در یک فرد باردار شود. از سه ماهه اول بارداری که تقریباً تا هفته ۱۴ طول می‌کشد، مصرف اکسیژن در فرد شروع به افزایش می‌کند. دیافراگم، یک نوار عضلانی بافتی است که قلب و ریه‌ها را از شکم جدا می‌کند، در سه ماهه اول بارداری تا ۴ سانتی متر بالا می‌رود.
حرکت دیافراگم به ریه‌ها کمک می‌کند تا با هوا پر شوند. در حالی‌که برخی از افراد ممکن است از تغییرات عمیق در تنفس خود آگاه نباشند، برخی دیگر ممکن است متوجه شوند که نمی‌توانند نفس عمیق و کامل بکشند.
علاوه بر تغییرات در دیافراگم، افراد باردار اغلب به دلیل افزایش هورمون‌های پروژسترون و استروژن، که هر دو نقش اساسی در رشد جنین دارند، سریع‌تر نفس می‌کشند. پروژسترون همچنین یک محرک تنفسی است، به این معنی که باعث تسریع تنفس فرد میشود.
میزان پروژسترون در بدن فرد در طول بارداری افزایش می‌یابد. در حالی‌که تنفس سریع‌تر لزوماً باعث تنگی نفس نمی‌شود، برخی افراد ممکن است متوجه تغییراتی در الگوهای تنفسی شوند.
در حالی‌که تنگی نفس اغلب در سه ماهه دوم و سوم شایع‌تر است، اما برخی افراد آن را در سه ماهه اول بارداری خود نیز تجربه می‌کنند. تنگی نفس در سه ماهه اول بارداری اغلب به دلیل تغییر هورمون و بالا آمدن سطح دیافراگم بروز می‌یابد.
تنگی نفس در سه ماهه دوم بارداری
بسیاری از افراد باردار ممکن است در سه ماهه دوم ، تنگی نفس قابل توجه‌تری را تجربه کنند که تا حدود هفته ۲۸ ادامه می‌یابد. در یک مطالعه از دهه ۱۹۷۰، ۳۱ درصد از ۶۲ شرکت کننده که باردار بودند، تا هفته ۱۹ دچار تنگی نفس شدند.
رحم در حال رشد معمولا در سه ماهه دوم به تنگی نفس کمک می‌کند. با این حال، برخی تغییرات در نحوه عملکرد قلب نیز می‌تواند باعث تنگی نفس شود. میزان خون در بدن فرد در دوران بارداری تا حد قابل توجهی افزایش می‌یابد. قلب باید با شدت بیشتری پمپاژ کند تا این خون را در بدن و جفت حرکت دهد. افزایش حجم کار بر روی قلب می‌تواند باعث احساس تنگی نفس در بارداری شود.
تنگی نفس در سه ماهه سوم بارداری
در طول سه ماهه سوم که حدود هفته ۲۹ شروع میشود، تنفس ممکن است آسان‌تر یا دشوارتر شود، که عمدتاً به موقعیت سر کودک در حال رشد بستگی دارد.
قبل از اینکه کودک شروع به چرخیدن کند و بیشتر به داخل لگن بیفتد، ممکن است سر کودک احساس کند که زیر یک دنده قرار دارد و روی دیافراگم فشار می‌آورد که می‌تواند نفس کشیدن را حتی سخت‌تر کند.
به گفته مرکز ملی منابع سلامت زنان، این نوع تنگی نفس معمولا بین هفته‌های ۳۱ تا ۳۴ رخ می‌دهد و ممکن است همراه با سرفه مداوم و خشک باشد.
تنگی نفس در بارداری نشانه چیست؟
اگر فرد باردار دچار تنگی نفس شدید است، ضروری است که با پزشک مشورت کند. در حالی‌که تغییرات بارداری می‌تواند باعث تنگی نفس شود، سایر شرایط پزشکی نیز می‌توانند به این مشکل دامن بزنند. این‌ها عبارتند از :
آسم
بارداری ممکن است علائم موجود آسم را بدتر کند. افراد مبتلا به آسم باید در مورد درمان‌های ایمن در دوران بارداری مانند داروهای استنشاقی یا سایر داروها با پزشک صحبت کنند.
کاردیومیوپاتی زایمان
این نوعی نارسایی قلبی است که می‌تواند در دوران بارداری یا بلافاصله پس از زایمان رخ دهد. علائم شامل تورم مچ پا، فشار خون پایین ، خستگی و تپش قلب است. بسیاری از افراد ممکن است در ابتدا علائم خود را به بارداری نسبت دهند، اما این وضعیت می‌تواند به طور جدی بر سلامت فرد تأثیر بگذارد و اغلب نیاز به درمان دارد.
آمبولی ریه
آمبولی ریه زمانی رخ می‌دهد که لخته خون در شریان ریه گیر کند. آمبولی می‌تواند به طور چشمگیری بر تنفس تأثیر بگذارد و باعث سرفه، درد قفسه سینه و تنگی نفس شود.
کم خونی
در برخی موارد، کم خونی یا کمبود آهن در خون می‌تواند باعث تنگی نفس شود. سایر علائم کم خونی عبارتند از: خستگی، سردرد و رنگ مایل به آبی در لب‌ها و نوک انگشتان. برای تشخیص کم خونی، پزشک می‌تواند سطح آهن شما را بررسی و ممکن است مکمل‌های آهن را تجویز کند.
درد یا سرفه مداوم
اگر هنگام تنفس عمیق احساس درد کردید، سرفه مداوم داشتید یا با افزایش ضربان قلب و نبض مواجه شدید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. این‌ها می‌توانند نشانه‌هایی باشند که شما یک لخته خون را به ریه خود منتقل کرده‌اید. این به عنوان آمبولی ریه نیز شناخته میشود.
اگر سرفه‌ای دارید که بیش از چند روز طول کشید با پزشک خود تماس بگیرید. در صورت احساس درد قفسه سینه، همیشه باید با پزشک یا با اورژانس محلی خود تماس بگیرید.
تنگی نفس در بارداری در اغلب اوقات بدون خطر است. اما اگر نوع شدید آن را تجربه می‌کنید یا همراه با درد و سرفه است، حتما باید به پزشک مراجعه کنید. چون خطر ابتلا به بیماری‌های جدی‌تر را به همراه دارد.
راهکارهای مقابله با تنگی نفس در بارداری
احساس تنگی نفس در بارداری می‌تواند ناراحت‌کننده باشد و فعالیت بدنی فرد را محدود کند. تحقیقات کافی برای حمایت از درمان‌های خاص برای تنگی نفس در بارداری وجود ندارد. با این حال، چندین مرحله کلی وجود دارد که افراد باردار می‌توانند برای راحت‌تر کردن تنفس انجام دهند، از جمله موارد زیر:
- تمرینات بدنی به رحم اجازه می‌دهد تا حد ممکن از دیافراگم دور شود. کمربندهای پشتیبان بارداری می‌توانند تمرین وضعیت بدنی خوب را آسان‌تر کنند. این کمربندها در فروشگاه‌های تخصصی وآنلاین به فروش می‌رسند.
- خوابیدن با بالش‌هایی که قسمت بالایی پشت را نگه می‌دارند، که می‌تواند به نیروی جاذبه اجازه دهد رحم را به سمت پایین بکشد و به ریه‌ها فضای بیشتری بدهد. کمی کج شدن به سمت چپ در این حالت همچنین می‌تواند به دور نگه داشتن رحم از آئورت، شریان اصلی که خون اکسیژن‌دار را در بدن حرکت می‌دهد، کمک کند.
- تمرین تکنیک‌های تنفسی که معمولاً در زایمان استفاده میشود، مانند تنفس لاماز نیز به درمان تنگی نفس در بارداری کمک می‌کند. انجام این تکنیک‌ها در دوران بارداری ممکن است به فرد کمک کند تا در طول زایمان طبیعی نیز از آن‌ها استفاده کند.
- گوش دادن به بدن و کاهش سرعت در صورت لزوم. اگر تنفس بیش از حد دشوار شد، استراحت بسیار مهم است. در مراحل بعدی بارداری، ممکن است فرد نتواند همان سطح فعالیت بدنی قبلی را انجام دهد.
اگر فردی بیماری زمینه‌ای دیگری دارد که باعث تنگی نفس میشود، ضروری است که توصیه‌های پزشک خود را در مورد درمان دنبال کند. درمان‌های پزشکی می‌تواند شامل دریافت اکسیژن مکمل در موارد شدید باشد. همچنین بستگی به این دارد که آیا تنگی نفس نتیجه تاثیر بارداری بر بدن فرد است یا علت زمینه‌ای دیگری وجود دارد.
به عنوان مثال، افراد باردار مبتلا به آلرژی یا آسم که تنگی نفس را تشدید می‌کند، ممکن است نیاز به استفاده از اسپری‌های سالین بینی یا استروئیدهای تجویزی بینی داشته باشند تا احتقان را کاهش دهند.
چندین تغییر در شیوه زندگی و درمان‌های خانگی دیگر نیز وجود دارد که ممکن است به کاهش ناراحتی تنگی نفس در اوایل بارداری و بعد از آن کمک کند. در اینجا چند پیشنهاد داریم:
- سیگار را کنار بگذارید و از دود دست دوم آن نیز خودداری کنید. سیگار کشیدن و بارداری، صرف نظر از علائمی مانند تنگی نفس، با هم رابطه خوبی ندارند.
- از قرار گرفتن در معرض آلاینده‌ها، آلرژن‌ها و سموم محیطی خودداری کنید.
- از فیلترهای هوای داخل خانه استفاده کنید و از قرار گرفتن در معرض عطرهای مصنوعی، کپک و گرد و غبار اجتناب کنید.
- وزن سالم و استاندارد خود را حفظ کنید.
- از یک رژیم غذایی سالم با غذاهای غنی از آنتی اکسیدان پیروی کنید .
- به بدن خود گوش دهید و استراحت کافی داشته باشید.
- یک برنامه ورزشی متوسط را دنبال کنید. سطح ورزش شما در سه ماهه اول ، دوم و سوم متفاوت است.
- از فعالیت بدنی بخصوص در ارتفاعات بالاتر از ۵۰۰۰ فوت (۱۵۲۴ متر) خودداری کنید.
- هر مدت زمان که نیاز دارید استراحت کنید.
- در قسمت جلو، پشت و کناره‌های قفسه سینه خود نفس بکشید.
- با لب‌های جمع شده نفس بکشید تا نفس خود را کند کنید.
- تنفس دیافراگمی را تمرین کنید.
- هر گونه بیماری زمینه‌ای که ممکن است به تنگی نفس شما کمک کند را درمان کنید.
- واکسن آنفولانزای سالانه خود را برای کمک به پیشگیری از عفونت ریه و تشویق سلامت ریه دریافت کنید.
- هنگام خواب از بالش برای قرار دادن در زیر شکم خود استفاده کنید.
- در وضعیتی آرام بخوابید.
- روی یک صندلی بنشینید و به جلو خم شوید تا روی زانوها، میز یا بالش استراحت کنید.
- هنگام بلند شدن از سطح زمین، از دست‌های خود کمک بگیرید
- از فن هواکش برای تعویض هوای اتاق استفاده کنید
برای مقابله با تنگی نفس در بارداری توصیه میشود سیگار را ترک کنید و مصرف مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان را افزایش دهید. بیشتر استراحت کنید و فعالیت‌های ورزشی متناسب با دوره بارداری خود را انجام دهید.
چه زمانی باید برای تنگی نفس در بارداری با پزشک تماس بگیرید؟
در حالی‌که بسیاری از افراد در دوران بارداری دچار این عارضه می‌شوند، برخی علائم نیاز به درمان دارند. افراد باردار برای علائم زیر باید فورا به دنبال درمان پزشکی باشند:
- لب‌ها، انگشتان دست یا پا به رنگ کبود و آبی
- تپش قلب یا ضربان قلب بسیار بالا
- درد هنگام تنفس
- تنگی نفس شدید که به نظر می‌رسد بدتر میشود
- خس خس سینه
اگر تنگی نفس به خصوص آزاردهنده است یا اگر فردی برای اولین بار آن را تجربه می‌کند، باید با پزشک صحبت کند. پزشک ممکن است بخواهد آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی روی پاها را انجام دهد تا لخته خون را به عنوان یک علت بالقوه شناسایی و درمان کند.
ارتباط تنگی نفس در بارداری با جنسیت جنین
به نظر می‌رسد میان تنگی نفس و جنسیت جنین رابطه‌هایی وجود داشته باشد. در ادامه بیشتر به این مبحث می‌پردازیم.
تنگی تنفس در بارداری پسر
تحقیقات جدید نشان می‌دهد که احتمال بروز عوارض جدی بارداری در زنانی که نوزاد پسر دارند بیشتر است. پس از تجزیه و تحلیل بیش از نیم میلیون تولد در استرالیا، محققان گفتند که جنسیت نوزاد می تواند با سلامت مادر و کودک مرتبط باشد.
احتمال اینکه نوزادان پسر زودتر به دنیا بیایند، بیشتر است که این امر نوزادان را برای مشکلات سلامتی بیشتری آماده می‌کند. همچنین محققان گفتند زنانی که جنین پسر دارند، اندکی بیشتر در معرض ابتلا به دیابت در دوران بارداری، دیابت حاملگی ، پره اکلامپسی ، یک وضعیت جدی فشار خون بالا و تنگی نفس هستند.
تنگی نفس در بارداری دختر
در حالی‌که تنگی نفس یکی از عوارض شایع بارداری است و هم در جنین دختر و هم جنین پسر رخ می‌دهد، اما برخی مطالعات حاکی از آن است که در بارداری دختر احتمال بروز و افزایش آسم وجود دارد.
تنگی نفس در بارداری دوقلو
هنگام حمل دوقلو یا چند قلو، شما در معرض خطر بیشتری از عوارض بارداری هستید که تنگی نفس هم زیرمجموعه آن‌ها است. از جمله این موارد به گزینه‌های زیر اشاره می‌کنیم:
کم خونی: علائم کمبود آهن از جمله خستگی، تنگی نفس، تپش قلب و رنگ پریدگی پوست است (راهکار رفع مشکلات پوستی در بارداری را از مقاله دیگر ما بخوانید). اگر فکر می‌کنید ممکن است کم خونی داشته باشید، با پزشک خود صحبت کنید، زیرا یک آزمایش خون ساده می‌تواند آن را تایید کند. در صورت لزوم پزشک ممکن است مکمل های آهن را تجویز کند.
پره اکلامپسی: این یک اختلال فشار خون بالا است که در صورت عدم نظارت و درمان می‌تواند جدی شود. پزشک فشار خون شما را در قرار ملاقات‌های معمول قبل از تولد بررسی می‌کند.
دیابت بارداری: شما در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این نوع دیابت هستید که با سطح بالای قند خون در دوران بارداری مشخص میشود. پزشک شما آزمایش تحمل گلوکز را بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری یا گاهی کمی زودتر توصیه می‌کند. این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا دیابت بارداری را تشخیص دهد.
چه غذاهایی برای تنگی نفس در بارداری مفید هستند؟
سالم نگه داشتن ریه‌ها برای جلوگیری از تنگی نفس در این دوران ضروری است. با این حال، عوامل رایج از جمله قرار گرفتن در معرض دود سیگار و سموم محیطی و همچنین خوردن یک رژیم غذایی سالم می‌توانند بر این جفت اندام مهم تأثیر بگذارند. تحقیقات نشان داده است که اصلاح شیوه زندگی، از جمله پیروی از یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی، می‌تواند به محافظت از ریه‌ها و حتی کاهش آسیب ریه و جلوگیری از تنگی نفس در بارداری کمک کند. در ادامه به معرفی و بررسی مواد غذایی مفید برای جلوگیری از تنگی نفس در حاملگی می‌پردازیم. به یاد داشته باشید به هیچ عنوان بدون مشورت پزشک نباید از مواد مغذی مانند روغن سیاهدانه در بارداری استفاده کنید.
چغندر مفید برای درمان تنگی نفس در بارداری
ریشه و اجزای رنگارنگ گیاه چغندر حاوی ترکیباتی هستند که عملکرد ریه را بهینه می‌کنند. چغندر سرشار از نیترات است که برای عملکرد ریه مفید واقع میشود. نیترات‌ها به شل شدن رگ‌های خونی، کاهش فشار خون و بهینه‌سازی جذب اکسیژن کمک می‌کنند. همچنین، نشان داده شده است که مکمل‌های چغندر عملکرد فیزیکی ریه را در افراد مبتلا به بیماری‌های ریوی بهبود می بخشد. علاوه بر این، سبزی چغندر سرشار از منیزیم، پتاسیم، ویتامین C و آنتی اکسیدان‌های کاروتنوئیدی است که همگی برای سلامت ریه ضروری هستند.
تاثیر فلفل بر پیشگیری از تنگی نفس در بارداری
فلفل یکی از غنی‌ترین منابع ویتامین C است، یک ماده مغذی محلول در آب که به عنوان آنتی اکسیدان قوی در بدن شما عمل می‌کند. دریافت ویتامین C کافی برای کسانی که سیگار می‌کشند بسیار مهم است.
در واقع، به دلیل اثرات مخرب دود سیگار بر ذخایر آنتی اکسیدانی بدن، توصیه میشود افرادی که سیگار می‌کشند، روزانه ۳۵ میلی گرم ویتامین C اضافی مصرف کنند. البته توصیه میشود خانم‌های باردار برای جلوگیری از ابتلا به تنگی نفس، در قدم اول سیگار خود را ترک کنند.
تاثیر سیب در جلوگیری از ابتلا به تنگی نفس در بارداری
تحقیقات نشان داده است که خوردن منظم سیب ممکن است به بهبود عملکرد ریه کمک کند. مصرف پنج سیب یا بیشتر در هفته با عملکرد بهتر ریه‌ها و کاهش خطر ابتلا به COPD مرتبط است. همچنین مصرف سیب با کاهش خطر ابتلا به آسم و سرطان ریه مرتبط است. این خواص ممکن است به دلیل غلظت بالای آنتی اکسیدان‌ها در سیب، از جمله فلاونوئیدها و ویتامین C باشد.
زردچوبه
زردچوبه به دلیل اثرات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی قوی آن اغلب برای ارتقای سلامت کلی استفاده میشود. کورکومین، جزء فعال و اصلی زردچوبه، ممکن است به ویژه برای حمایت از عملکرد ریه مفید باشد. مطالعه‌ای روی ۲۴۷۸ نفر نشان داد که مصرف کورکومین با بهبود عملکرد ریه مرتبط است.
گوجه فرنگی
گوجه فرنگی از جمله غنی‌ترین منابع غذایی لیکوپن هستند، یک آنتی اکسیدان کاروتنوئیدی که با بهبود سلامت ریه مرتبط است. نشان داده شده است که مصرف گوجه فرنگی باعث کاهش التهاب راه‌های هوایی در افراد مبتلا به آسم و بهبود عملکرد ریه در افراد میشود.
تنگی نفس بعد از زایمان
تنگی نفس معمولاً پس از زایمان خود به خود برطرف میشود. اگر این‌طور نیست، یا اگر فردی پس از زایمان دچار تنگی نفس شود که در دوران بارداری تجربه نکرده است، ممکن است نشانه یک عارضه پس از زایمان مانند مشکل در قلب فرد باشد. فرد باید در اسرع وقت به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشد.
سخن آخر
تنگی نفس یکی از علائم رایجی است که در دوران بارداری افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این می‌تواند در سه ماهه اول شروع و ممکن است در طول زمان به دلیل افزایش فشار جنین بر دیافراگم و تغییرات هورمونی بدتر شود. تنگی نفس در بارداری معمولا بی‌ضرر است. اغلب اوقات فرد می‌تواند آن را با برخی درمان‌های خانگی برطرف کند و پس از زایمان باید خود به خود از بین برود.
در برخی موارد، تنگی نفس در بارداری می‌تواند علل زمینه‌ای دیگری داشته باشد و ممکن است شدیدتر باشد. تماس با پزشک می‌تواند به فرد کمک کند تا تشخیص دهد که آیا به درمان پزشکی نیاز دارد یا خیر.
سوالات متداول
در ادامه قصد داریم به رایج‌ترین سوالات درباره تنگی نفس در بارداری پاسخ دهیم.
آیا تنگی نفس در بارداری طبیعی است؟
تنگی نفس یکی از علائم رایجی است که در دوران بارداری افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این می‌تواند در سه ماهه اول شروع و ممکن است در طول زمان به دلیل افزایش فشار جنین بر دیافراگم و تغییرات هورمونی بدتر شود. تنگی نفس در بارداری معمولا بی‌خطر است.
تنگی نفس خفیف معمولاً جای نگرانی نداشته و بر میزان اکسیژن تحویلی به نوزاد تأثیری ندارد. شرایطی که بر تنفس شما تأثیر می‌گذارد، در دوران بارداری ممکن است بدتر شود.
اگر تنگی نفس شما به طور ناگهانی شروع شده، شدید است، به نظر می‌رسد در حال بدتر شدن یا با درد، سرفه، خس خس سینه یا تپش قلب همراه است، به پزشک خود اطلاع دهید. این موارد ممکن است نشانه‌هایی باشند که چیزی غیر از بارداری به تنهایی باعث تنگی نفس شما میشود.
این عارضه اغلب در سه ماهه دوم بارداری شروع میشود. در سه ماهه سوم با ادامه رشد کودک، تنگی نفس ممکن است افزایش یابد.